Günümüzün uluslararası atletleri sürekli dünya ülkelerine yolculuk yapmaktadır. Ve sonuç olarak spor beslenme uzmanları bu duruma özgü beslenme ve sağlık problemleri olduğunu ortaya koymuşlardır. Bu problemler hastalık riskindeki artış, belirli yiyeceklerin doğurduğu sorunlar, jet lag ve çevresel stresleri içerir. Erken hazırlanma ve eğitim bu problemleri engellemek için önemlidir. Yolculuktan önce gidilecek yerde oluşabilecek bu sorunları engellemek için stratejiler belirlemek sağlık takımının sorumluluğundadır. Söz konusu stratejiler aşılama planlaması (sıtma aşısı içeren) ve atletler ile diğer görevlilere yolculuk hastalıkları ve jet lag ile ilgili eğitimleri içerir. Bu önlemler deniz aşırı ülkelere yolculuklar sonucu ortaya çıkan hastalıklar ile ilgili deneyimli pratisyen hekimlerin yardımıyla ve gidilecek ülkeye özgü tavsiyeleri ile olabilir.
Jet Lag ve Jet Stress
Uluslararası hava yolculukları jet lag ve jet stress olarak bilinen problemleri ortaya çıkarmıştır. Jet lag zaman dilimleri farklı ülkeler arasında hızlı geçişlere neden olan hava yolculukları sonucu oluşur. Jet lag sıklıkla yorgunluğa, gündüz – gece algısında karışıklığa, uyuma zorluğuna ve ruh hali ile bağırsak sorunlarına neden olur.
Jet lag belirtilerini azaltmanın birkaç yolu, yolculuktan önce veya yolculuk sırasında saati gidilen ülke saatine göre ayarlamak, gece çok geç saatte yola çıkmamak, uçuşları uyku düzenine göre ayarlamaya dikkat etmek, ve uçuştan hemen önce uyku hapı kullanmaktır. Uçuştan önce gidilecek ülkenin uyku saatine uyum sağlamak jet lag etkilerini azaltmaya yardım eder. Varış sonrası, erken saatlerde gün ışığında kalma, fiziksel aktivite ve gündüz uyumaktan kaçınma ile olabildiğince hızlı bir uyuma/ uyanma periyodu oluşturmak önemlidir.
Jet lag performansı engelleyebilir, bu yüzden yeni zaman dilimine alışmak için varıştan sonra ve yarışmadan önce yeterli zamana ihtiyaç vardır. Bu alışma süreci bireyler arasında farklılık gösterir, ama genellikle geçilen her zaman dilimi için 1 tam güne ihtiyaç vardır. Eğer üç zaman dilimi geçilirse jet lagın performansa etkisi çok net görülebilir. Batıya yapılan yolculuklarda vücudun jet lag etkisi azalır. Vücudun sirkadyan ritmi 25 saatlik bir döngü yaşar. Batıya yolculuklar daha uzun bir gün yaşanmasına neden olur.
Jet stress zaman dilimlerinin sayısından bağımsız olarak hava yolculuğunun bir sonucu olarak ortaya çıkan dışsal problemleri ifade eder. Uçağın içindeki hava nispeten kurudur, bu yüzden sıvı alımındaki artış solunumdaki sıvı kayıplarını ortadan kaldırmak için gereklidir.Kafein içerin içeceklerin (kahve gibi) hipohidrasyona katkıda bulunduğu düşünülmektedir. Ancak son yapılan çalışmada düzenli kafein kullanan kişilerde kafein miktarının azaltılmasının idrar ve hidrasyon durumunu etkilemediği görülmüştür. Alkolün etkileri basınçlı kabin içinde artar, bu yüzden alkolün özellikle aşırı miktarda alınmasından kaçınılmalıdır. Havayolu şirketleri yolculuk sırasında limitli yiyecekler sağlarlar, ancak özel durumlarda istenen yiyecekler sağlanabilir. Özel talepler hava yolları tarafından minimum 24 saat önce istenmektedir ancak takımlar için 24 saatten çok daha önce talep edilmesi tavsiye edilir.
Genelde uzun yolculuk sırasında atletler olabildiğince rahat bir uçuş konusunda desteklenmelidirler(özel koltuklar vs.), uçuş sırasında rahatlama için müzik ve kitap, taşınabilir su şişeleri ve küçük miktarlarda karbonhidrattan zengin yemekler bulundurabilir. Rötarsız ve uzun transit aktarmasız seferlerin dikkatli planlanması ile jet stressin etkileri en aza indirilebilir.
Varışta çevresel şartlara uyum ve iklime uyum sağlayarak jet lag’ın etkilerinden kurtulmak için yeterli süre ayrılmalıdır. Sıcak iklime uyum 2 haftadan fazla alabilir, atletler gidilecek ülkeye yolculuktan önce sıcak ortamda antrenman yaparak bu uyumu sağlamaya başlayabilir. Bununla birlikte uçak yolculuğu veya bulunulan yerel iklim yolculuktan önce sağlanan iklim adaptasyonunu olumsuz etkileyebilir. Sıcak ve nemli ülkelerde ve spor salonlarında terleme oranları 2L/saat’i aşabilir. Yarışan atletler böyle yerlerde dehidrasyonu engellemek için sıvı tüketimini 10L/gün üzerine çıkarmaya ihtiyaçları olabilir.
Bireysel atletlerin her sabah vücut ağırlıklarını düzenli kontrol etmesi hidrasyon oranını belirlemek için kullanışlı bir yöntemdir. Gün içinde 1-2 kg ‘dan fazla olan dalgalanmalar dehidrasyon belirtisidir. İyi bir hidrasyon seviyesinin belirtileri sabahları alının idrar örneği ( idrar parlak olmalıdır), mümkün olduğunda ağırlık ve osmolalite ölçümleridir. Özellikle şiddetli egzersiz sırasında içilen bol su hassas insanlarda serum sodyum konsantrasyonunu ve osmolalitesini azaltabilir. Düşük miktarda sodyum ve diğer şekerleri içeren iso- osmolar sporcu içecekleri ( kan serumunda çözünmüş konsantrasyonla aynı) bu probleme yönelik kullanılabilir. Bununla birlikte atletler sıvı ihtiyaçları konusunda doğru tavsiyeler almaldır ve yüksek miktarda sıvı alımına karış da uyarılmalıdırlar. Çünkü yüksek miktarda sıvı alımı atletlerde önemli ölçüde aşırı hidrasyona neden olur.
Yolculuk İle İlişkili Hastalıklar
Tüm atletler özellikle fekal-oral yolla ve böcekler ile yayılan ender hastalıklara yakalanma riski altındadırlar. Yolculuk nedenli ishal, gelişmekte olan bir ülkede 2 hafta geçirenlerin %20 ila %50’sinde görülür. Yolculuk nedenli bir çok ishalin nedeni enterotoksijenikEscherichiacoli, Salmonella, Shigella, Campylobacter ve Giardialamblia gibi viral olmayan patojenlerdir. Bu patojenler yemek ve su ile, kötü sağlık koşulları ve kötü kişisel hijyen uygulamaları nedeniyle diğer insanlardan bulaşır.
İshal , Mide Bulantısı ve Kusmadan Korunma ve Tadavisi
Bu patojenlerin neden olduğu enfeksiyonlar yemeklerden önce elleri yıkayarak kişisel hijyene dikkat etmek, taze yiyecekler tüketmek, pastörize edilmemiş süt ve kabuğu soyulmamış sebzeleri tüketmemek gibi önlemler ile önlenebilir. Bir çok ülkede içme suyu potansiyel patojenik organizmalar içerir. Sebze meyvelerin bu su ile yıkanması ile ve musluk suyu ile dişlerin fırçalanmasında bile bu patojenler kişilere bulaşabilir. Musluk suyu eğer 5 dk. Kaynatılmışsa güvenlidir. Eczanelerde satılan su temizleyici tabletler de satın alınabilir ancak bu tabletler her aman etkili olmayabilir.
Yolculuk nedenli ishal riski yüksek olan ülkelerde eğer ishal meydana gelirse ishal süresince tost, bisküvi, pirinç ve muz gibi yiyecekler tüketilmeli, alkol, yağlı yiyecekler ve süt ürünleri tüketilmemelidir.İshal ortaya çıktığında, örneğin su,elektrolitrehidrasyon tuzları gibi içecekler ile artan sıvı alımı gereklidir ve bu alımın küçük miktarlarda ve sık olması gereklidir.
Eğer ishal ile birlikte ateş,kan ve balgam da varsa bir doktora görünmek gereklidir. Eğer hafif miktarda bir ishal 3 günden fazladır devam ediyorsa altta yatan neden çeşitli organizmalar olabilir ve antibiyotik kullanımı gerekebilir. Birçok organizmanın semptomları atlet ülkesine dönene kadar ortaya çıkmayabilir bu yüzden tüm atletler dönüşte de yolculuk hastalıkları için bir muayeneden geçmelidirler.
Özet olarak, dikkatli bir hazırlık, eğitim ve yönetim ile bir çok yolculuk problemi önlenebilir.