Maçlarda hakem penaltı noktasını gösterdiği an herkeste bir heyecan başlar. Atışı kullanacak oyuncu topun başına geldiğinde nasıl bir penaltı kullanacağı ile ilgili pek düşünmeyiz.Aklımızdaki tek soru gol olup olmayacağıdır.Ancak oyuncuların her zaman bir stratejisi vardır. Peki nedir bu stratejiler?
Penaltı atışında penaltıyı kullanan futbolcu için 2 strateji vardır. Birincisi kaleciye göre atıştır. Bu stratejide atışı kullanan oyuncu topa hareketlenirken kalecinin atlayışını takip ederek atış yönünü belirler ve kalecinin seçtiği yönün tersine vuruş yapmaya çalışır. İkincisi ise kaleciden bağımsız atıştır. Bu stratejide atışı kullanan oyuncu vuruşu yapacağı bölgeyi topa hareketlenmeden önce belirler. İkinci yöntemde atış yönü belirlenir ve kaleciye odaklanmaksızın vuruş o yöne yapılır(Kuhn).
Kaleciye göre atış stratejisi penaltıyı kullanan oyuncuya atış kararını değiştirmek için çok kısa bir süre verir. Yapılan bir çalışmada yarı profesyonel oyuncuların atış kararlarını değiştirmek için en az 400-600 milisaniyeye ihtiyaç duydukları görülmüştür (Navarro). Eğer kaleci atıştan 500 milisaniye önce atlayışı yaparsa atışı kullanan oyuncu karar vermekte gecikerek istediği vuruşu yapamayacaktır. Yapılan başka bir çalışmada penaltı atışlarında başarılı kalecilerin atış anından yaklaşık 250 milisaniye önce hareket ettikleri görülmüştür(Dicks, Button, & Davids).
Bu iki farklı yöntem de literatürde kullanılmasına rağmen sahada yaygınlığı ve başarı yüzdeleri henüz netleştirilememiştir.
Noel ve arkadaşları ‘’Futbolda penaltı atış stratejilerini tanımlama metodu geliştirmek’’ başlıklı çalışmalarında 42 penaltı atışını dikkat,aldatma,topa geliş,vuruş hızı,atış öncesi topa uzaklık,vuruş öncesi son adım uzunluğu, atışa hazırlık süresi,atışta kaleciye bakma süresi,atışta topa bakma süresi, vuruş yönü tahmin edilebilirliği, oyucunun kendine güveni, vuruş tekniği(ayak üstü, dışı, içi) gibi değişkenlere göre incelemiş ve bunların iki farklı penaltı stratejisi için (kaleciye göre ve kaleciden bağımsız) belirleyiciliklerini incelemişler.
Yapılan bu çalışmada kaleciden bağımsız atış kullananlarda topa geliş hızı, vuruş hızı, son adım uzunluğu ve topa bakış süresi değerleri yüksek görülmüş. Kaleciye göre atış kullananlarda ise kaleciye dikkat, aldatma, hazırlık süresi ve hedefe bakış süresi değerleri yüksek görülmüş.
Çalışma kapsamında atış stratejilerini belirleyen değerler tanımlandıktan sonra 1986-2010 arası Dünya Kupaları ve 1984-2012 arası UEFA Şampiyonalarında kullanılan penaltıların görüntüleri analiz edilerek iki farklı strateji karşılaştırılmış.
Çalışma sonunda atılan penaltıların %82’si kaleciden bağımsız, %18’i kaleciye göre atış olarak görülmüş.
Deneyime göre atış tercihlerinde deneyimli olarak nitelendirilen, daha önce kıtalar arası müsabakalarda ikiden fazla penaltı kullanmış oyuncuların deneyimsiz olarak nitelendirilen oyunculara göre kaleciden bağımsız atış kullanma oranları daha yüksek görülmüş.
İki strateji ile kullanılan atışların gol oranında ise kaleciden bağımsız atışların gol olma oranı %73.8, kaleciye göre atışların gol olma oranı %70.6 olarak görülmüş.
Tanımlanan bu stratejiler ve etki eden diğer faktörler penaltı atıcıların işini kolaylaştırmak için araştırılmaya devam ederken kaleciler içinse durum pek kolay görünmüyor.Zira çalışmalar hep penaltıların gol yüzdelerini arttırmaya yönelik.Penaltı atışlarında kalecinin kritik rolüne rağmen literatürde kaleciler için atış yönünü tahmin etmede istatistik dışında kullanılan bir metot henüz yok. Ulusal ve uluslararası düzeyde bir çok kaleci rakiplerinin penaltı atış kayıtlarını saklayarak penaltı kullanan oyuncuların topu atış yönü ve atış hızlarını inceleyerek atış tercihlerini görmeye ve atışı kurtarma şanslarını arttırmaya çalışıyor. Bu duruma dair en net örnek Alman kaleci Jens Lehmann. Lehmann 2006 dünya kupası çeyrek finalinde penaltılara kalan maçta Arjantinli oyuncuların penaltı istatistiklerine göre seçtikleri atış yönünü gösteren bir kağıttan faydalanmıştı. Lehmann tüm penaltı atışlarında doğru köşeyi bilmiş, Ayala ve Cambiasso’nun penaltılarını kurtararak takımının turu geçmesini sağlamıştı.