Solunumun amacı temel olarak dokulara O2 sağlamak,dokulardaki CO2’yi uzaklaştırmak,kan asiditesinin kontrolünü sağlamak ve konuşmaktır.
Solunum, ihtiyacımız olan oksijen ve metabolizma sonucu dışarı atılması gereken karbondioksitin değişimini sağlayan gaz değişim organları(akciğerler) ve akciğerlere hava giriş çıkışını sağlayan bir pompadan oluşur.Pompa göğüs kafesi, göğüs boşluğu hacmini arttıran ve azaltan solunum kasları ve bu kasları uyaran otonom sinirlerden oluşur.
Akciğerler göğüs boşluğunu dikine uzatan diyaframın yukarı ve aşağı hareketiyle veya göğüs boşluğunun ön-arka çapını arttıran veya azaltan kaburgaların yukarı veya aşağı hareketiyle iki şekilde genişleyebilir veya büzülebilir.Yani akcierğer kasılarak genişleyen organlar değildir. Bunu bir pompa gibi düşünebilirsiniz. Pompayı çektiğinizde içine hava dolar ve bastırdığınızda içinde hava dışarı çıkar. Burada bahsettiğimiz pompa göğüs kafesi pompayı çeken ise diyafram ve diğer solunum kaslarıdır.
Sakin soluk alma sırasında akciğerlerin hacminin artmasından %75 diyafram sorumludur.Normal bir kişide dinlenim anında her bir solukta yaklaşık 500 ml. hava alınır ve verilir.Bu havadaki O2 akciğerlerde diffüzyon ile kana geçerken kandaki CO2 de alveol boşluğuna verilir.Bu yolla vücuda O2 alınır ve vücutta meydana gelen CO2 atılır.
Solunum Gazları
Kuru havanın bileşimi;
- % 21 O2 (Oksijen)
- % 0,04 CO2 (Karbondioksit)
- % 78 N2 (Azot)
Ve helyum, argon gibi diğer gazlardır.
Akciğer Hacim ve Kapasiteleri
Akciğer giren ve çıkan hava hacimlerinin belirlenmesinde spirometri kullanılır.
Soluk Hacmi (Tidal Volüm): Her soluk alışta veya verişte akciğerlere alınan veya verilen hava miktarıdır. Yaklaşık olarak 500 ml.’dir.
İnspirasyon Yedek Hacmi: Normal bir soluk almanın ardından zorlayarak alınabilecek maksimum hava hacmi. Yaklaşık 3000 ml.’dir
Ekspirasyon Yedek hacmi: Normal bir soluk vermenin ardından zorlayarak verilebilecek hava miktarıdır. Yaklaşık 1100 ml.’dir.
Soluk hacmi: İnspirasyon yedek hacmi ve ekspirasyon yedek hacmi birlikte vital kapasiteyi oluşturur. Yaklaşık üc hacmin toplamı olan 4600 ml. Hava soluk alma ve verme sırasında kullanılır.
Artık Hacim (Rezidüel Volüm) : Zorlu soluk verme ile dahi verilemeyen hava miktarıdır. Artık hacim yaklaşık 1200 ml.’dir. Bu hava sürekli yenilenir ve solunum aralarında oksijenlenmeyi sağlar.
Solunum ile dışarıya ısıtılmış ve nemlendirilmiş hava verilmesi, sıcaklık ve su buharı kaybınada yol açmaktadır.Hücrelerin yaşamlarını sürdürebilmeleri yeterli oksijen varlığına bağlıdır. Organların oksijensiz kalmaya dayanıklıkları farklıdır. Oksijen yetersizliğine en duyarlı organ beyin, en da-yanıklı yapı ise iskelet kaslarıdır.
Kanda C02 artması H+ konsantrasyonunu artırarak kan pH sının azalmasına, diğer bir deyişle kanın pH sının asit yöne kaymasına neden olur.Organizmada asidoz (vücut sıvılarının pH sının azalması) geliştiği zaman solunum sistemi bu durumu düzeltmek için uyarılır. Bunun sonucunda hızlı ve derin solunum ile organizmadan daha fazla karbondioksit elimine edilmeye çalışılır.
Plevra akciğerlerin üzerini çevreleyen iki yapraklı bir zardır. Plevranın dıştaki yaprağına parietal plevra, içtekine ise visseral plevra denilmektedir.
Visseral plevra akciğerlerin üzerini çevrelerken , parietal olan göğüs duvarına yapışıktır. Bu iki zar aralarında bulunan çok az miktardaki sıvı ile birbirlerine adeta yapışık durumdadır ve birbirlerinden ayrılmaları oldukça zordur.
Tıpkı aralarında az miktarda sıvı bulunan iki cam tabakasını birbirlerinden ayırmanın zor olması gibi. Plevra yaprakları arasındaki negatif basınç soluk verme (ekspirasyon) sırasında akciğerlerin göğüs kafesinden daha fazla ayrılmalarına izin vermez ve akciğerleri tekrar göğüs duvarına doğru çeker.
Herhangi bir nedenle (yaralanmalar, akciğer hastalıkları, kaburga kırıkları gibi) bu iki yaprağın arasına hava girmesi (pnömotoraks) akciğerlerin kollapsına (büzülüp kalmaları) neden olur. Havanın girişi plevra boşluğundaki negatif basıncı ortadan kaldırmaktadır.